Այսօր Արթուր Թարխանյանի ծննդյան օրն է: Այս առիթով ներկայացնում ենք հատվածներ mediamax.am -ի հրապարակումից. «Երեւան. XX դար» նախագծում ներկայացվում ենք մեր մայրաքաղաքի ոչնչացված խորհրդանիշներից մեկը` Երիտասարդության պալատը, որը քանդվեց 2006 թվականին: Շենքի կենդանության օրոք մեզանից շատերը այն ծաղրաբանելով «Կուկուռուզ» էին անվանում, սակայն երբ այն քանդվեց, հասկացանք, որ իրականում մեր կյանքից հեռացավ Երեւանի կարեւոր մասնիկներից մեկը: Ու մնում է միայն ափսոսալ, որ 6 տարի առաջ հասարակությունը դեռ չուներ պայքարի այն փորձը, որը ձեռք բերեց Կինո Մոսկվայի ամառային դահլիճի ու Մաշտոցի այգու պահպանության մղված պայքարում: Եթե այդ փորձը լիներ, միգուցե Երիտասարդության պալատը եւս կհաջողվեր փրկել..,
Ճարտարապետ Հրաչ Պողոսյան`շենքը համարվում էր սովետական մոդերնիզմի լավագույն օրինակներից մեկը: Ամեն ինչ սկսվեց այն ժամանակ, երբ իշխանություններն որոշեցին ԽՍՀՄ բոլոր հանրապետությունների մայրաքաղաքներում Երիտասարդական պալատներ կառուցել: 1970 թթ. կեսերին Հայաստանի Կոմերիտմիության ղեկավարը Ստեփան Պողոսյանն էր: Նա դիմեց երեք ճարտարապետներիս ՝ ինձ, Արթուր Թարխանյանին եւ Սպարտակ Խաչիկյանին ՝ առաջարկելով զբաղվել այդ նախագծով:
Հրաչ Պողոսյանը, Արթուր Թարխանյանը եւ Սպարտակ Խաչիկյանը:
Մինչ Երիտասարդական պալատի նախագծի վրա աշխատելը, մենք՝ երեք ճարտարապետներով, աշխատել էինք Աբովյան քաղաքի գլխավոր հատակագծի վրա եւ որոշակի համագործակցության փորձ արդեն ունեինք: Երիտասարդական պալատի կառուցման համար շատ վայրեր փորձարկվեցին՝ Ազգային ժողովի ետնամասում գտնվող տարածքը, Պասկեւիչի բլուրը եւ այլն: Նախատեսվում էր, որ Երիտասարդական պալատը պիտի բարձրադիր, բոլորին երեւացող վայրում կառուցվի: Երկար փնտրտուքներից հետո կանգ առանք այն վայրի վրա, որտեղ եւ կառուցվեց Երիտասարդական պալատը: Նախագծային աշխատանքները բավականին բարդ էին. պետք է կառուցվեր ոչ միայն հյուրանոց, այլեւ ակումբ, ռեստորան, հարսանյաց սրահ, լողավազան եւ սրճարան:
Սկզբից կառուցվեց հյուրանոցը, հետո ակումբային մասը, լողավազանը: Ավելի ուշ կառուցվեց նաեւ էստրադային դահլիճը՝ 1 000 նստատեղով: Ակումբային մասում կառուցվեց մեկ այլ դահլիճ՝ նախատեսված 300 հոգու համար: Շինարարությունը բավականին երկար տեւեց` պալատը կառուցվում էր մաս-մաս: Շինարարության համար նախատեսված գումարները տրամադրվում էին Մոսկվայից, որտեղ մանրակրկիտ ուսումնասիրում էին մեր ուղարկած բոլոր նախահաշիվները: Լավ հիշում եմ, որ կառույցի վերջնական հաստատված գումարը 9.5 միլիոն ռուբլի էր: Ներկայիս փոխարժեքով դա կկազմեր մոտ 5 միլիոն դոլար, ինչը շատ փոքր գումար էր նման հսկայական կառույցի համար:
Լուսանկարը` հեղինակը հայտնի չէ:
Շենքի ամենավերեւի հարկում կար սրճարան, որի հատակը պտտվում էր: Մեկ ժամվա ընթացքում սրճարանը պտտվում էր իր առանցքի շուրջ` հնարավորություն տալով վայելել քաղաքի տեսարանը: Մարդիկ նախօրոք էին տեղեր պատվիրում այդ սրճարան հաճախելու համար:
Լուսանկարը` Հ. Պողոսյանի արխիվից:
Երբ սեփականատիրոջը ասացի, որ շենքը չի կարելի քանդել, քանի որ այն ճարտարապետական ու պատմական արժեք է ներկայացնում, նա ինձ ասաց, թե դիմել է ՀՀ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանին, ով համաձայնություն է տվել քանդել շենքը՝ ավելի լավ շենք կառուցելու նպատակով:
Մինչդեռ դա ժողովրդի սեփականությունն էր: Երբ որեւէ շինություն քանդելու մտադրություն կա, սեփականատերը պետք է ներկայացնի, թե ի՞ն է առաջարկում կառուցել այդ շենքի փոխարեն: Երիտասարդական պալատի պարագայում նման բան չեղավ:
2005 թ.-ին Երեւանի քաղաքապետարանը շենքի քանդման որոշումն ընդունեց: Պնդում էի, որ անթույլատրելի է Երիտասարդական Պալատի քանդումը առանց նոր շենքի հաստատված նախագծի: Սեփականատերը պետք է երաշխիքներ տար, որ այդ տարածքում նոր, ավելի լավ շենք կկառուցվի: Սակայն սեփականատերը, կառույցը ձեռք բերելուց հետո երկու տարվա ընթացքում, քանդեց ամբողջ շենքը, իսկ հետո սկսեց ոչնչացնել շենքի մոտակայքում գտնվող 4 հա տարածությամբ բլուրը: Արդեն 7-8 տարի է, ինչ այդ տարածքը վերածվել է հսկայական շինհրապարակի:
2010 թ.-ին այդ տարածքում նոր շենք կառուցելու մրցույթ հայտարարվեց: Ներկայացված աշխատանքներից ընտրվեց ճապոնացի ճարտարապետի ներկայացրած առաջարկը: Այն ներկայացվեց Երեւանի քաղաքապետին կից քաղաքաշինական խորհրդում եւ, որոշ դիտողություններով հանդերձ, հավանություն ստացավ: Սակայն ինչ-ինչ պատճառներով այդ նախագիծը չիրագործվեց:
Երիտասարդական պալատի նախագծի համար մենք՝ ճարտարապետներս, ստացանք Կոմերիտմիության համամիութենական մրցանակ, որը համարվում էր ԽՍՀՄ թվով երրորդ պատվավոր մրցանակը: Անցյալ տարի Նյու-Յորքում լույս տեսավ «Սովետական Մոդերնիզմ» գիրքը, որտեղ տեղ են գտել խորհրդային շրջանի մոդերն ոճի շենքերը: Ի թիվս այլ կառույցների, գրքում տեղ է գտել նաեւ Երիտասարդական պալատի շենքը:
Լուսանկարը` հեղինակը հայտնի չէ:
Լուսանկարը` Ա. Թարխանյանի արխիվից:
Լուսանկարը` Կ. Դեմիրճյանի թանգարանի արխիվից:
Լուսանկարը` Ա. Թարխանյանի արխիվից:
Լուսանկարը` Ա. Ասոյանի արխիվից:
Երիտասարդական պալատը ժողովրդի, մեր քաղաքի բնակիչների սեփականությունն էր, որը նման ճակատագրի չպետք է արժանանար: Այն կառուցվել էր որպես ժողովրդավարական հանրության խորհրդանիշ, որում տեսնում էինք նոր հորիզոններ, մտքի ազատություն: Ցավալի է, որ հետագայում, երբ Հայաստանն անկախացավ, հենց այդ հանրությունն էլ քանդեց այն, ինչ ստեղված էր իր համար:
Աղբյուրը` mediamax.am/am/news/yerevan-XX-century/5864/