Հայաստանի գործատուների հանրապետական միության նախագահ Գագիկ Մակարյանի խոսքով՝ ԵԱՏՄ երկրների համար միասնական վճարման համակարգ ձևավորելը կարող է տեխնիկական հարցերը լուծելու համար արդյունավետ միջոց լինել, բայց դա կարող է տանել նրան, որ կառույցում ստեղծվի միասնական արժույթի համակարգ:
Նա Tert.am-ի հետ զրույցում նկատեց, որ չնայած չի լուսաբանվել, թե դա ինչ դեր է ունենալու, սակայն ենթադրելի է, որ տվյալները թվայնացվելու են, մեկ պատուհանի նման սկզբունք կարող է մշակվել, որի արդյունքում ԵԱՏՄ տարածքում որտեղ էլ ներմուծողները, գործատուները վճարում կատարեն, ինչպես էլ կատարեն, դրանք շատ արագ երկրների համար տեսանելի կլինեն և միանգամից հաշվանցման գործընթաց կիրականացվի՝ իմանալու համար, թե ինչպիսի գնումներ են կատարվել:
«Բայց դեռ փակագծերը շատ բացված չեն: Միասնական վճարային համակարգն արդեն պետք է, որ արժույթի հետ կապված ինչ-որ խնդիր առաջացնի: Կարծում եմ՝ ի վերջո, գործընթացը տանելու է նրան, որ միասնական արժույթի համակարգ պետք է ստեղծվի»,- ասաց նա:
Թե որ երկրի արժույթը պետք է դառնա միասնական, բազային, ըստ Գագիկ Մակարյանի, պարզ չէ: «Հնարավոր է՝ հաշվի առնվի, թե որ երկրի հետ է շատ առևտուր արվում: Մի շրջանում ռուբլու մասին խոսվեց: Ինչո՞ւ: Որովհետև Ռուսաստանից է շատ առևտուր արվում: Հայաստանն էլ է շատ առևտուր անում Ռուսաստանից, Բելառուսն էլ, Ղազախստանն էլ հավանաբար: Կամ էլ պետք է մի նոր արժույթ ստեղծել, որը որևէ երկրինը չլինի»,- ասաց նա:
Գագիկ Մակարյանի խոսքով՝ նոր արժույթին անցնելը հնարավոր է շատ ժամանակ պահանջի: Նա նկատեց՝ գործընթացը Ռուսաստանի համար է ձեռնտու:
«Անընդհատ սանկցիաների տակ է գտնվում և իր սանկցիաներով շատերի համար է որոշակի խոչընդոտներ ավելացնում, այդ թվում՝ ինչպես Հայաստանի, այնպես էլ այլ երկրների համար: Եթե նման տրամաբանություն լինի, որ միասնական արժույթ ստեղծվի, և անդամ բոլոր երկրների վրա պատժամիջոցներն ազդեն, ապա գուցե փրկություն լինի․ օրինակ՝ ԱՄՆ-ն, ԵՄ-ն կամ որևէ այլ երկիր ցանկանա սանկցիաներ կիրառել Ռուսաստանի վրա, ապա միասնական արժույթի պարագայում կստացվի, որ սանկցիաների տակ են ընկնում ԵԱՏՄ երկրները: Դրանից կխուսափեն, մուլտիպլիկատիվ էֆեկտն ավելի մեծ կլինի աշխարհի տնտեսության վրա:
Միասնական արժույթ ունենալը կանխարգելիչ գործոն կլինի Ռուսաստանի համար»,- ասաց նա:
Որքանո՞վ է հնարավոր նշյալ գործընթացների իրականացումը: Դիտարկմանը, թե մշտապես է խոսվել ԵԱՏՄ-ում միասնական արժույթ ստեղծելու մասին, բայց գործնական ոչինչ չի եղել, և այդ գաղափարը արժանացել է քննադատության, Գագիկ Մակարյանը պատասխանեց․ «Մաքսային միության և ԵԱՏՄ-ի հետ կապված փաստաթղթերը ստեղծվել են 90-ականներից սկսած, և դրանց մեջ նշվում են 11 հիմնական քայլեր կառույցի անդամ երկրների համար, դրանցից մեկն էլ միասնական արժույթին անցնելն էր: Այսինքն՝ գաղափարը եղել է, նոր չէ: Պարզապես տարբեր խնդիրներից ելնելով՝ նրանից, որ օրինակ, երկրները պատրաստ չեն եղել դրան գործընթացը չի սկսվել: Հիմա արդեն այդ գաղափարը կոնկրետանում է»,- ասաց նա:
Գագիկ Մակարյանի նկատառմամբ՝ պարզապես արժույթը փոխելը չպետք է մեխանիկական գործընթաց լինի: «Արժույթը փոխելը տնտեսական խնդիր է։ Տեսեք, երբ երկրներում ինֆլյացիաներ են լինում, փողի կուրսն է փոխվում, ոչ թե արժույթը: Պետք է հաշվի առնել․ հնարավոր է՝ երկրներում կան ինֆլյացիաների կամ այլ խնդիրներ, պետք է հաշվի առնել դրանց հետևանքով ինչ այլ խնդիրներ կկուտակվեն այլ արժույթի անցնելիս»,- ասաց նա:
Հիմա, այնուամենայնիվ, ըստ Գագիկ Մակարյանի, ձեռնտու չէ, ռիսկային է ԵԱՏՄ անդամ երկրների համար միասնական արժույթին անցնելը՝ Ռուսաստանի սանկցիաների պատճառով: «Այդ պատժամիջոցները մեզ վրա, նույնիսկ Բելառուսի վրա կազդեն, ու խառնաշփոթը կմեծանա: Ավելի կայուն տնտեսական իրավիճակում պետք է անել դա»,- ասաց նա:
Ինչ վերաբերում է Հայաստանի դիրքորոշումը միասնական վճարման համակարգ ստեղծելու մասին, ապա Գագիկ Մակարյանի խոսքով՝ ամենայն հավանականությամբ, արդեն որոշակի համաձայնություն կա այդ գաղափարի իրականացման շուրջ:
«Հայաստանը պարզապես պետք է սպասի գործընթացներին, չընդդիմանա: Պետք չէ ոչ առաջ ընկնի, ոչ էլ հետ ընկնի: Ավելի լավ է, որ մեր երկիրը մտածի ընտրություններից հետո երկրի տնտեսական զարգացման մասին: Պետական ապարատում կադրային բազան լավացնի: Խոսվում է կրճատումների մասին, բայց գաղտնիքը կրճատումներ անելու մեջ չէ, այլ նույնիսկ որոշ դեպքերում գուցե պետք է ավելացնել աշխատողներին: Պետք է վատ մասնագետներին որակյալներով փոխել, կամ եթե կրճատվում են, պետք է ավելացած գումարով աշխատավարձ բարձրացնել՝ որակյալ մասնագետների ներգրավվելու համար: Օպտիմալացման գործընթացում նման մոտեցում հիմա գոնե ես չեմ տեսնում:
Հաշվի առնելով այդ «վրիպումները»՝ չպետք է լոպազանալով առաջ գնալ, որովհետև մատերի վրա հաշվելով՝ գուցե սխալ քայլեր անեն»,- ասաց նա:
Հիշեցնենք, որ ԵԱՏՄ Բարձրագույն խորհրդի նիստի ավարտին ԵՏՀ կոլեգիայի նախագահ Տիգրան Սարգսյանը հայտարարել էր, որ Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողովը մշակում է Եվրասիական տնտեսական միության համար վճարային համակարգ ստեղծելու գաղափարը: «Վճարային համակարգի ձևավորումը և փոխադարձ վճարումների իրականացումն այսօր հանձնաժողովում քննարկվող նախաձեռնություններից մեկն է»,- ասել էր Տիգրան Սարգսյանը:
Վերջինիս խոսքով՝ միության անդամ երկրների Կենտրոնական բանկերը մշակում են ընդհանուր ֆինանսական շուկա ստեղծելու հայեցակարգը: Տիգրան Սարգսյանի խոսքով՝ այդ թեմային ԵՏՀ-ն կրկին կանդրադառնա Կենտրոնական բանկերի աշխատանքի ավարտից հետո:
Հռիփսիմե Հովհաննիսյան
Աղբյուրը՝ tert.am